İlk bilgisayarım bir  DX386 idi. Markası o zamana göre ülkemizin en önemli ve tek bilgisayar markası idi. MSDOS 6.22 ye heyecanlı bir geçiş yaşadığımı anımsıyorum henüz DOS komutlarını yeni keşfetmeye başladığım günlerde.

Yıllar sonra o gün kullandığımız teknolojinin avrupada belki 40 sene önce kullanıldığını öğrendiğimde “teknolojide neredeyiz biz” sorusunun sarsıcı yanıtı ile yüzleşecektim. O gün ile bu güne baktığımızda kısmen daha hızlı ilerliyoruz. Kısmen diyorum çünkü muhtemelen henüz bilmediğimiz nice teknoloji test ediliyordur. İşte bu hızla gelişen ve büyüyen teknolojiyle beraber hayatımıza yeni terimler kavramlar giriyor. Aslında bunların çoğu bir öncekinin güncel versiyonu olarak giriyor hayatımıza. Örneğin sıralı teknoloji mimarisinde 2 şer 2 şer ilerleyen ardından 4 e çıkan, sonrasında 6, 8 şeklinde gelişen bellek artışları gibi işlemcilerin çalışma prensipleri gereğince 12 32 64 gibi rakamlara aşina olduk.

Peki ama bu gün işletim sistemlerinde 32 ve 64 bit olarak karşımıza çıkan bu çalışma prensibinin basit ve temel anlatımı ne olabilirdi?

Aklıma bunu açıklayabilmek için en basit anlatımla şöyle bir iki örnek geliyor. Katılmayan veya ek yapacak ya da düzeltme yapacak arkadaşlar var ise eminim bilgilerini paylaşacaklardır.

Bilgisayarınızın işlemcisi adı üzerinde tüm işlemleri yöneten bir birimdir. Bunu bir firmada işlemlerin onaylanıp ilgili birime nakledildiği birim olarak düşünürsek bu durumda işlemcimize aynı anda 32 iş gönderen, seslenen bir program 32 bitliktir diyebiliriz sanırım.

Veya bir tren istasyonu düşünün. Bu istasyonu bilgisayarınızın işlemcisi olarak düşünün. İşlemcinin yapacağı işleri veya işleyeceği veriyi de vagonlarla taşınan bilgiler olarak düşünün.  İstasyona 32 adet yol ile ulaşılabilsin(CPU ya gelen fiziksel veri yolları vardır bununla karıştırmamak gerek). Ve hemen yakında başka bir istasyon düşünün ki bu istasyona 64 adet yol bulunsun. İşte 32 bit ve 64 bit işletim sistemlerinin temel farkı bu iki istasyonun kıyaslaması gibi olacaktır. 64 bitlik istasyona ulaşmak için 64 yolu aynı anda kullanabilecek insanlar ve yolda tıkanmalar daha az yaşanacak, yönlendirmeler daha hızlı olacak.

Bu örnekte kullanılan yol kavramını anakart üzerindeki fiziksel veriyolu olarak düşünmek yanlış olur. Belki de en güzel ifade aynı anda yapılabilen işlem diye tarif etmek olacaktır. Örneğin tek elle iki kavun taşımak gibi. Bu konuda okullu değil de alaylı olmamın yansıması diyebiliriz aslında bu anlatıma. Bu nedenle teknik farklara değinmeyi şahsım adına doğru bulmadığımdan olayın mantığına değinmek istedim.

Günümüzde zaten artık tüm işlemciler 64 bit destekliyor. Ancak halen 32 bit işletim sistemi almak da mümkün. Dolayısıyla bu temel farkı anlamak bu noktada önemli. Yani aslında bu yazı geç kalınmış bir yazı olabilir ancak geçen günlerde bir arkadaşıma bu farkı anlatmaya çalışınca başka arkadaşlara da anlatabilmek adına yazmaya karar verdim. Bir de galiba artık “işlemciler 64 bit destekliyor” tabirinin yerine “32 bit destekliyor” demek daha doğru olacak gibi.

64 GB sistemler neden fazla bellek kullanır sorusu aklınızdan geçiyor olabilir. Bu sorunun yanıtı verdiğimiz örneklerdeki vagonlar ile açıklanabilir zannediyorum. Şöyle ki; 32 GB sistemde maksimum 2 vagon kullanabildiğimizi ve her vagonun 1 GB veri taşıyabildiğini varsayalım. 64 GB sistemde 4 vagon kullanabileceğimiz anlamına gelir bu. Eğer 32 GB sistemde 4 gb kadar büyüklüğünde bir dosya transferi yapacak olursak sistem 4 GB ın tamamını bir kerede taşıyamayacak ve en az 2 kez belleğe uğrayacaktır. Oysa 64 bit sistemde aynı anda tüm veri taşınacak ve belki belleğe bir seferde 4 GB veri alınarak bellek uygulamanın bellekte kapladığı yer artacak ve aktarım daha hızlı olacak ancak bellekte daha fazla yere ihtiyaç duyulacaktır.

İşlemci mimarisinin 64 bit desteklemesi sizin bu işlemciye komut gönderebilecek 64 bit bir işletim sistemini bilgisayara yükleyebileceğiniz anlamına geliyor. Yani yeni bir bilgisayarı 32 bit veya 64 bit ile çalıştırmak mümkün. Bu da eğer yeni aldığınız bilgisayarınıza 32 bit işletim sistemi kurarsanız işlemciye giden yolların tamamını kullanmayacağınız anlamına geliyor. Yani tam performans alamayacaksınız. İşte bu noktada donanım-yazılım uyumluluğu devreye giriyor.

CPU (Merkezi İşlem birimi) bilgisayarınıza taktığınız her parça gibi DONANIM olarak adlandırılır.

O.S. (Operatin System) yani işletim sistemi de bilgisayarınıza yüklediğiniz her program gibi YAZILIM olarak adlandırılır. İşletim sistemini diğer programlardan ayıran fark adında belirtilmiştir. Yani bilgisayara yüklenen tüm programları işleten, yöneten, barındıran, bilgisayarın içerisindeki donanımı kullanabilmenizi sağlayan ANA SİSTEM, ANA YAZILIM dır.

Bilgisayarın parçalarının işlevselliği, parçaları işletim sistemine tanıtan programcıklara bağlıdır. Bu program veya programcıklara “sürücü” yani driver adı verilir. Düzgün yüklenmemiş bir ağ kartı sürücüsü ağ kartının işlevselliğini etkiler. Örneğin ağa bağlanırken kopma sorununuz var ise sorun sürücü kaynaklı olabilir. Bunlar demek oluyor ki eğer 64 bitlik bir windowsa sahipseniz yeni alacağınız ekran kartının mutlaka 64 bit sürücülerini yüklemelisiniz -ki eğer 64 bit windowsa 32 bit sürücü kurmaya çalışacak olursanız işletim sistemi buna izin vermeyecektir.Dolayısıyla bir yazılım veya donanıma sahip olmadan önce 64 bit alıp almadığınıza, destekleyip desteklemediğine bakmalısınız.

Düşünün ki 64 yolu olan istasyona 64 yoldan veri gönderecek bir İşletim sistemine sahipsiniz. Ancak bu işletim sisteminde çalışacak bir adres takip programınız var. Adres takip programınız ise 32 bit ile çalışıyor. Dolayısıyla işletim sistemi bu yazılım için istasyona sadece 32 yoldan veri gönderebilecek. Veya işlemci bu kart için aynı anda 32 veri işleyebilecek. Düşük hız!

64 bitte her şey mükemmel mi? Eğer 32 bit yazılımlar kullanmaya devam ediyorsanız işletim sisteminin 64 bit oluşunun elbette dezavantajları da vardır. Örneğin 32 bit windowsta size 2 GB bellek(RAM) yetecekken 64 bit windowsda daha fazla belleğe ihtiyaç duyarsınız. Çünkü daha fazla bellek tüketirler. 32 bit sistemler maksimum 4 GB belleği destekler ve bu belleğin ancak 3.25 GB kadarını kullanabilirken 64 bit sistemlerde bu sınırlama ancak işletim sistemi ve ankart kaynaklarına bağlı olarak değişebilir. Örnek olarak Üzerinde 64 bit işletim sisteminin yüklü olduğu bilgisayarınızın anakartında sadece 4 adet bellek soketi var ise ve her bir sokete kaç GB RAM takabiliyorsanız o GB boyutunda RAM kullanabilirsiniz demektir. Örn: 4 adet 4 GB RAM = 16 GB RAM

Eğer konuyla ilgili biraz teknik bilgi isterseniz buradaki blog zannediyorum yeterli teknik bilgiyi ve açıklamayı sağlayacaktır.

Google da konuyla ilgili arama sonuçlarına ulaşmak için burayı tıklayabilirsiniz.